26.3.08
Theo nhà phê bình văn học Harold Bloom thì hai nhà thơ tiêu biếu nhất thế kỷ 20 đều là hai nhà thơ Latin: Fernando Pessoa người Bồ Đào Nha và Pablo Neruda người Chile (viết bằng tiếng Tây Ban Nha). Neruda thì đã có nhiều người biết còn Fernando Pessoa thì không nhiều lắm, nhất là ở Việt Nam. Người ta nói rằng trong thế kỷ 20, Fernando Pessoa là bốn thi sĩ lớn nhất Bồ Đào Nha- sở dĩ như thế vì Pessoa lấy bốn cái tên để viết thơ (và cả tiểu thuyết) với các phong cách riêng biệt, khác hẳn nhau và ông cam đoan rằng đó là bốn người chứ không phải riêng ông.
Nhưng phong cách giữa Neruda và Pessoa khác hẳn nhau, trong khi Neruda nồng nhiệt, say sưa với mọi thứ thì Pessoa viết có tính mỉa mai, phân tích và lý tính.
Hai bài sau nói về Thi ca của hai nhà thơ lớn này. Bài của Pessoa riêng trong tiếng Anh đã có không dưới 13 bản dịch khác nhau, xem ở đây.
Thơ
Và thế là ở tuổi đó… thơ đến
tìm kiếm tôi. Tôi không biết, tôi không biết
nó đến từ đâu, từ mùa đông hay dòng sông.
Tôi không biết làm thế nào hay khi nào,
không, chúng không phải là tiếng nói, chúng chẳng phải
từ ngữ, hay sự yên lặng,
từ một góc đường, tôi được gọi đến,
từ những cành cây của đêm,
xuất hiện trong đám đông,
giữa những ngọn lửa bùng cháy,
hay trở lại một mình,
tôi ở đó, không có khuôn mặt,
và nó chạm vào tôi.
Tôi không biết nói gì, miệng tôi
không thốt
nên lời
mắt tôi mù lòa,
có cái gì đó đến trong hồn tôi,
là cơn sốt hay đôi cánh bị bỏ quên,
và tôi tìm đường đi của mình,
giải nghĩa về
ngọn lửa.
Và tôi viết dòng thơ đầu tiên nhợt nhạt
nhợt nhạt, vớ vẩn, toàn những điều
vô nghĩa,
với trí tuệ thuần chất
của ai đó mà tôi không hiểu gì,
rồi đột nhiên, tôi thấy
thiên đường
mở cửa
các hành tinh,
run rẩy xói mòn,
bóng tối bị khoan thủng,
bí hiểm,
cùng những mũi tên, lửa và hoa,
đêm lượn quanh, vũ trụ.
Và tôi, tạo vật vô cùng nhỏ bé,
say sưa với khoảng trống vĩ đại đầy sao,
hình ảnh của
bí ẩn,
tôi cảm thấy mình là một phần thuần khiết,
của vực thẳm mênh mông,
tôi lăn tròn theo những vì sao,
trái tim tôi vỡ tràn trong nền trời thăm thẳm
Poetry
by Pablo Neruda
And it was at that age...Poetry arrived
in search of me. I don't know, I don't know where
it came from, from winter or a river.
I don't know how or when,
no, they were not voices, they were not
words, nor silence,
but from a street I was summoned,
from the branches of night,
abruptly from the others,
among violent fires
or returning alone,
there I was without a face
and it touched me.
I did not know what to say, my mouth
had no way
with names
my eyes were blind,
and something started in my soul,
fever or forgotten wings,
and I made my own way,
deciphering
that fire
and I wrote the first faint line,
faint, without substance, pure
nonsense,
pure wisdom
of someone who knows nothing,
and suddenly I saw
the heavens
unfastened
and open,
planets,
palpitating planations,
shadow perforated,
riddled
with arrows, fire and flowers,
the winding night, the universe.
And I, infinitesmal being,
drunk with the great starry
void,
likeness, image of
mystery,
I felt myself a pure part
of the abyss,
I wheeled with the stars,
my heart broke free on the open sky.
Tự phân tích
Nhà thơ là kẻ giả mạo
Và thành công trong việc làm đấy
Thậm chí hắn còn giả nỗi đau
Của nỗi đau hắn thực sự cảm thấy.
Và những người đọc tác phẩm của nhà thơ
Sẽ cảm thấy trong những trang giấy
Không phải nỗi đau nhân đôi của nhà thơ
Mà một nỗi đau chẳng phải là của họ.
Và trên đường ray chạy vòng
Một con tàu di chuyển vòng quanh
Khiến trí óc phải lầm đường, lạc lối
Trái tim là tên con tàu đấy
Autopsychography
by Fernando Pessoa
The poet is a fake.
His faking seems so real
That he will fake the ache
Which he can really feel.
And those who read his cries
Feel in the paper tears
Not two aches that are his
But one that is not theirs.
And so in its ring
Giving the mind a game
Goes this train on a string
And the heart is its name.
